تراز سفیدی مهرداد بحری ایران، ۲۰۰۶

وقتی در این مورد تحقیق کردم به یکی دیگر از قابلیتهای بدن انسان یعنی چشم و مغز پی بردم . با کمی دقت متوجه میشویم، که غالب نورهائی که ما در اطراف خود می بینیم سفید 100% خالص نیستند، و دمای رنگ مشخصی دارند. مثلا دمای نور خورشید 5500 درجه کلوین و دمای یک لامپ فلورسنت 4500 درجه کلوین می باشد. دمای نور خورشید در میانه روز سفیدتر از صبح زود یا بعد از ظهر است و در این اوقات، نور کمی به زردی می گراید.
ویژگی خاص انسان، قابلیت تطابق آن با نورهای مختلف است. چشم و مغز انسان، در یک سیستم تطبیقی محاسباتی، نور خورشید را همانقدر سفید می بیند، که نور لامپ مهتابی و یا لامپ تنگستن را در شب، در صورتیکه لامپ مهتابی کمی به سمت سبز- آبی و لامپ تنگستن به سمت زرد تمایل دارند. اگر به صحبتهای بعضی از افراد که با دوربین های دیجیتال عکاسی کرده اند، گوش داده باشید، می گویند فلان دوربین عکسهایش کمی زرد است و یا ... چرا؟

یک دوربین دیجیتال جهت تنظیم نور عکس و ارائه رنگهای مناسب نیاز به تشخیص رنگ سفید مرجع در کادر سوژه دارد، تا با توجه به الگوریتم موجود در پردازنده داخلی رنگ بتواند رنگهای دیگر را براساس آن محاسبه نموده وعکس مناسبی ارائه نماید. بسیاری از استفاده کنندگان گزینه " تنظیم تراز سفیدی" (White Balance) دوربین خود را در حالت اتوماتیک قرارداده و این همان جائی است که برنامه تنظیم خودکار داخلی مرتکب خطای محاسبه میگردد. در این حالت دوربین بطور اتوماتیک روشن ترین نقطه داخل کادر را به عنوان رنگ مرجع سفید در نظر گرفته و بقیه رنگها را بر اساس آن محاسبه می نماید.

بدیهی است که در بسیاری از کادرهای مورد انتخاب ما روشن ترین نقطه الزاما سفید نیست و الگوریتم محاسبه گول خورده و رنگها را به خطا محاسبه می نماید . مثلا در نظر بگیرید سوژه شما گروهی از دوستان هستند که در مهمانی از آنها عکس میگیرید و روشن ترین موضوع در این کادر پیراهن زرد یکی از این افراد است. دوربین تمام رنگهای دیگر را بر اساس این رنگ محاسبه نموده و رنگها دیگر طبیعی نخواهند بود. البته در تهیه عکسهای خلاقانه، از این خطای محاسباتی می توان استفاده نمود و عکسهائی با رنگهای غیر واقعی تهیه کرد. در غالب دوربینهای دیجیتال امروزی تنظیم های مختلفی برای تراز سفیدی از قبیل: نور روز، هوای ابری، لامپ تنگستن، لامپ فلورسنت... وجود دارند. برخی دوربینهای پیشرفته و حرفه ای امکان تنظیم دستی (Manual یا Custom) دارند. این عمل بصورت وارد کردن دمای رنگ زمینه بصورت عددی مثلا 3000 درجه کلوین و یا 5500 درجه کلوین... دارند.

در اکثر دوربینهای SLR حرفه ای در حالت دستی (Custom)، میبایست با قرار دادن یک ورقه کاغذ سفید مرجع (در حقیقت خاکستری 18%) در داخل کادر و تنظیم فاصله بصورت دستی، یک عکس بعنوان مرجع بگیریم. سپس حالت تنظیم تراز سفیدی دستی Custom را انتخاب کرده و تنظیم آن را به دوربین میدهیم (با کلمهEnter ). بعدWB دوربین را رویCustom گذاشته و عکس اصلی را می گیریم.

اکثر دوربینهای حرفه ای، تنظیم دستی White Bracketing را نیز پشتیبانی میکنند. در این حالت تنظیم تراز سفیدی بر اساس رنگ های Blue /Amber و Magenta /Green انجام میشود. تنظیم تراز سفیدی در دوربینهای SLR بسیار کامل و دقیق است. امکان تنظیم دمای رنگ در همه حالات به صورت تنظیم انحراف رنگ های Blue /Amber وMagenta /Green وجود دارد. امکان براکتینگ تراز سفیدی به طور جداگانه در دو جهت با رنگ های فوق الذکر موجود است.

در حالت پیشرفته می توان براکتینگ تراز سفیدی را به طور ترکیبی با براکتینگ نوردهی به کار برد. دوربینها در این حالت عکسهای مختلف با ترکیب های گوناگون نورسنجی و تراز سفیدی را در کارت حافظه ذخیره می کند.
برخی دوربینها سنسور TTL جهت تنظیم تراز سفیدی از داخل عدسی دارند، این دوربین ها تنظیم دقیقتری نسبت به دوربینهایی دارند، که دارای سنسور خارجی بدنه هستند. حتما برای تست قابلیتهای کنترلی تراز سفیدی در هر دوربین مورد استفاده، بطور آزمایشی اقدام به تهیه عکسهائی در حالات مختلف بنمائید.

دقت کنید که در دوربینهای SLR ممکن است الگوریتم تنظیم تراز سفیدی پس از تعویض لنز و یا نصب فیلترهای مختلف، تحت تاثیر کیفیت نوری لنز و یا فیلتر جدید قرار گرفته و دچار خطای محاسبات میگردد. حتما این نکته را نیز با تهیه چند عکس آزمایشی بررسی کرده و به حالت اتوماتیک اعتماد نکنید .

برنامه های گرافیکی امکانات گسترده ای جهت تنظیم رنگ به شما میدهند، ولی دقت کنید برای این تصحیحات، به زمان زیادی نیاز خواهید داشت. فیلترهای جدید در این برنامه ها (مثلا Photo Shop CS2)، امکانات گسترده تری دراختیار شما قرار می دهد. فراموش نکنید که در صورت تهیه عکسها بصورت معمول، امکانات تصحیح در داخل این نرم افزارها بسیار محدود می باشند، زیرا قبلا به هنگام تهیه عکس بسیاری اطلاعات سوژه را از دست داده اید.
در صورت تهیه عکسها در فرمت RAW، چون اطلاعات بصورت پردازش نشده تر ضبط میگردند، امکان انجام تصحیح بیشتری وجود دارد . امروزه قالب دوربینهای نیمه حرفه ای و تمامی دوربینهای حرفه ای جدید از ضبط فایلها با این فرمت پشتیبانی می کنند .

شرکتAdobe چندی پیش از انتشار نرم افزار تخصصی عکاسان بنام Light Room خبر داد، ولی بهترین راه حل این است که از حداکثر امکانات دوربین خود در هنگام تهیه عکس استفاده کنید و کمتر نکته ای را به تصحیحات بعدی واگذار نمائید.